و منظور همه محیط هایى است که فرد از آغاز تا پایان زندگى ، در آن به سر برده است ، چون محیط خانه ، آموزش و پرورش ، کار، معاشرت هاى فردى و سرانجام محیط اجتماعى .
مخاطب به مثابه مشتری: در مباحث مخاطب شناسی: رسانه ها بحث می کنند که مخاطب کیست و چیست؟ یک نگاه لیبرال سرمایه داری این است که مخاطب یک مشتری است. در نگاه دینی ما،مخاطب و مستمع، فردی است که دقایقش امانتی است. که در اختیار ارتباط گر رسانه ای است و باید مطالبی را به او ارائه کنند که به درد دنیا و آخرتش بخورد.